Milli Savunma Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erhan Afyoncu’nun, Sovyetler Birliği’nin Milli Mücadele’ye yardım etmediği yönündeki iddiaları, kamuoyunda büyük tartışmalara yol açtı. Afyoncu, Buhara Hanlığı gibi Müslüman toplulukların Anadolu’ya destek için gönderdiği paraların Sovyetler tarafından gasp edildiğini ve gönderilen silahların arızalı olduğunu öne sürdü. Ancak bu iddialar, tarihsel gerçeklerle ne kadar örtüşüyor? Sovyetler Birliği'nin Türkiye'ye desteği sadece Kurtuluş Savaşı ile sınırlı kalmamış, Cumhuriyet'in erken dönem kalkınma hamlelerinde de önemli bir rol oynamıştır. Gelin, bu konuyu belgelerle inceleyelim.
Lenin'den Mustafa Kemal'e Tam Destek!
Sovyet lideri Lenin’in 1921 yılında Komintern’de yaptığı bir konuşma, Sovyetler'in Anadolu'daki mücadeleye bakış açısını net bir şekilde ortaya koyuyor: "Mustafa Kemal sosyalist değildir. Fakat görülüyor ki iyi bir örgütçü, yüksek anlayışlı bir önder. Ulusal burjuva ihtilalini yönetiyor. İlerici, akıllı bir devlet adamı. Bizim sosyalist devrimimizin önemini anlamış olup, Sovyet Rusya’ya olumlu davranıyor. O, istilacılara karşı bir kurtuluş savaşı yapıyor. Emperyalistlerin gururunu kıracağına, padişahı da yardakçılarıyla birlikte silip süpüreceğine inanıyorum. Ona, yani Türk halkına yardım etmemiz gerekiyor." Bu sözler, Sovyetler'in neden Anadolu'daki mücadeleye destek verdiğinin açık bir kanıtıdır.
Sovyetler'den Karşılıksız Kredi ve Silah Yardımı!
1921 Moskova Antlaşması sonrasında Sovyetler Birliği, Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ne 11 milyon altın ruble değerinde faizsiz bir kredi sağlamıştır. Bu yardım, herhangi bir geri ödeme şartı olmadan verilmiş ve Sovyet arşiv belgelerine göre önemli bir kısmı hiçbir zaman geri talep edilmemiştir. Bu krediyle sağlanan destekler arasında silah, mühimmat ve lojistik yardımlar öne çıkmaktadır. Alptekin Müderrisoğlu’nun Kurtuluş Savaşının Malî Kaynakları kitabına göre Kurtuluş Savaşı sürecinde Anadolu’ya yapılan yardımların miktarı şu şekildedir:
- 11 milyon altın Ruble
- 100 bin lira değerinde külçe altın
- 37.812 adet tüfek
- 324 adet makineli tüfek
- 44.587 sandık mermi
- 66 adet top
- 141.173 adet top mermisi
- 4.000 adet el bombası
- 4.000 adet şarapnel mermisi
- 1.500 adet kılıç
- 20.000 adet gaz maskesi
Cumhuriyet'in İlk Sanayi Hamlesine Sovyet Desteği!
Sovyetler'in katkıları sadece savaş dönemiyle sınırlı kalmamış, Cumhuriyet'in erken yıllarındaki sanayileşme sürecinde de devam etmiştir. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı (1934–1938) kapsamında Sovyet planlamacılar, Türkiye’ye doğrudan katkı sağlamıştır. Sovyet mühendisler ve teknisyenler, yeni kurulan sanayi tesislerinin projelendirilmesi ve inşasında aktif rol almıştır. Bu kapsamda Nazilli Basma Fabrikası ve Kayseri Bez Fabrikası gibi önemli projeler hayata geçirilmiştir. Ayrıca, Sümerbank ve Etibank’ın kuruluş çalışmalarında da Sovyet uzmanların büyük katkıları olmuştur.
Sovyet uzmanlar sadece sanayi projelerinde değil, aynı zamanda Türk teknisyen ve mühendislerin eğitimi sürecinde de aktif görev almıştır. Çok sayıda Türk öğrenci, Sovyetler Birliği’ne gönderilerek sanayi, mühendislik ve şehir planlama eğitimi almıştır. Unutulmaması gereken bir diğer önemli alan ise Sovyetler’in, Ankara’nın imarı ve şehir altyapısının oluşturulması konusundaki katkılarıdır. Sovyet mimar ve şehir plancılarının hazırladığı projeler, modern Türkiye’nin başkentinin inşa sürecine doğrudan etki etmiştir.
Tüm bu somut örnekler, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurtuluş ve kuruluş yıllarında Sovyetler Birliği’nin sağladığı mali, teknik ve beşerî desteğin inkâr edilemez bir gerçek olduğunu göstermektedir. Tarihsel gerçeklerin ideolojik saplantılarla çarpıtılması yerine, belgelere dayalı bir tarihçilik anlayışıyla ele alınması gerekmektedir. Unutmayalım ki, geçmişi doğru anlamak, geleceği doğru inşa etmenin en önemli adımlarından biridir.
